Η ολική επαναφορά της Γαλλίας;

Του Kevin Featherstone* (Καθημερινή)

H ελληνική κρίση έφερε στην επιφάνεια τη νευρικότητα, τη διχόνοια και την αδυναμία της Ευρώπης να δράσει. Μέσα σε όλο αυτό το διπλωματικό παιχνίδι, ένας άνθρωπος μόνο φαίνεται ικανός να αναλάβει το ρόλο του «animateur»: ο Νικολά Σαρκοζί. Κινούμενος επιδέξια ανάμεσα σε εταίρους και αντιπάλους, ο πρόεδρος της Γαλλίας δεν στοχεύει μόνο στη διάσωση της Ελλάδας, αλλά και στη μεταρρύθμιση της λειτουργίας της Ευρωζώνης συνολικά. Το βασικό εμπόδιό του σε αυτήν την προσπάθεια δεν είναι η Αθήνα, αλλά το Βερολίνο.

Δεν έχει περάσει καιρός από τότε που αυτός ο «μικροσκοπικός» ηγέτης γινόταν αντικείμενο περίγελου, καθώς εθεωρείτο λαϊκιστής, ρηχός, οπορτουνιστής και γυναικάς. Η οικονομία της χώρας του δεν πήγαινε καθόλου καλά και το γαλλικό μοντέλο ανάπτυξης εμφανιζόταν ως παρωχημένο. Ηταν μάλιστα ο πρώτος Γάλλος πολιτικός της γενιάς του που εγκωμίασε το αγγλοσαξονικό σύστημα. Και όλοι ξέρουν πόσο άβολα νιώθουν οι Γάλλοι όταν πρόκειται να εγκωμιάσουν τους Aγγλοσάξονες…

Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση έδωσε όμως την ευκαιρία στον μέχρι πρότινος χλευαζόμενο ηγέτη να ενισχύσει το διεθνές του προφίλ, παρά την πτώση της δημοτικότητάς του στο εσωτερικό. Από οικονομικής άποψης, εξάλλου, το γαλλικό μοντέλο ανάπτυξης φαινόταν πολύ ασφαλέστερο από τον καπιταλισμό του καζίνο που προέκριναν μέχρι τότε το Λονδίνο και η Νέα Υόρκη. Στη συνέχεια, η ελληνική κρίση κατέστησε απαραίτητη την αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Κανείς από τους Ευρωπαίους ηγέτες όμως δεν στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων. Ο πρόεδρος της Κομισιόν, Μπαρόζο, επανεξελέγη στα τέλη του περασμένου έτους με εντολή να συνεχίσει να είναι τόσο άχρωμος όσο ήταν και στην πρώτη θητεία του. Οσο για τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Χέρμαν βαν Ρομπέι, αρκεί να θυμηθούμε τι έγινε όταν του ανατέθηκε να αναγνώσει την απόφαση των Ευρωπαίων ηγετών, μετά τη σύνοδο κορυφής της 11ης Φεβρουαρίου, με την οποία η Ε. Ε. δήλωνε έτοιμη να παράσχει στήριξη στην Ελλάδα: τα θαλάσσωσε! Το νευρικό και αναποφάσιστο ύφος του μετέδωσε λάθος μηνύματα στις αγορές. Υποθέτω ότι αυτό παθαίνει κανείς όταν διαλέγει για ηγέτη της Ενωσης έναν άνθρωπο που δεν τον ξέρουν ούτε στο χωριό του.

Ο Σαρκοζί λοιπόν κάλυψε το κενό ηγεσίας. Η ελληνική κρίση τού έδωσε την ευκαιρία ακριβώς που ζητούσε, για να επαναφέρει τα γαλλικά αιτήματα σχετικά με τη συνθήκη του Μάαστριχτ. Ηδη από το 1991, η τότε κυβέρνηση Μιτεράν είχε υποστηρίξει ότι η νομισματική ένωση καθιστά απαραίτητη και την «κοινή οικονομική διακυβέρνηση» της Ευρώπης, ώστε να διασφαλιστούν η δομική συνοχή και ο εκσυγχρονισμός όλων των κρατών που συμμετέχουν σε αυτήν. Ωστόσο, τελικά επικράτησε η γερμανική «Ordo-liberal» φιλοσοφία της «απαγόρευσης διάσωσης». Χάρη σε αυτήν, ο καγκελάριος Κολ κατάφερε να πείσει τους ψηφοφόρους του να αποχωριστούν το γερμανικό μάρκο, υποσχόμενος ότι δεν θα χρειαστεί ποτέ να πληρώσουν εκείνοι για την ανευθυνότητα χωρών όπως η Ιταλία.

Σήμερα όμως που οι αγορές εκφράζουν φόβους για ενδεχόμενη χρεοκοπία της Ελλάδας και που το ευρώ απειλείται λόγω των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν και άλλες χώρες, το γαλλικό επιχείρημα ότι η Ευρωζώνη χρειάζεται οικονομική διακυβέρνηση κερδίζει έδαφος. Παρ’ όλα αυτά, η Ευρώπη σέρνει τα πόδια της. Η Αγκελα Μέρκελ έχει βέβαια να λογοδοτήσει στους ψηφοφόρους της και στους Φιλελεύθερους Δημοκράτες που συμμετέχουν στην κυβερνητική συμμαχία. Το πρόβλημα ωστόσο είναι ότι η Γερμανία σκέφτεται ακόμη με όρους «εγκλήματος και τιμωρίας». Μάλιστα, η καγκελάριος δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι θα πρέπει να θεσπιστεί η δυνατότητα αποπομπής από την Ευρωζώνη κρατών που παραβιάζουν τους κανόνες. Υπαινίχθηκε επίσης ότι η Γερμανία ίσως απαιτήσει και νέα μέτρα από την Αθήνα. Καλώς ήλθατε στον κόσμο της Κυρίας με το Μαστίγιο!

Η τραγωδία είναι ότι η γερμανική ισχύς επιτρέπει στο Βερολίνο να καθορίζει τους όρους του παιχνιδιού. Δεν αρνούμαι ότι η ελληνική υπερχρέωση και υπερκατανάλωση έδρασαν αποσταθεροποιητικά για το ευρώ. Εξίσου αποσταθεροποιητική, ωστόσο, είναι και η γερμανική τακτική της υπερσυσσώρευσης και της χαμηλής κατανάλωσης. Πρόκειται για δύο χρόνια προβλήματα, τα οποία η Ευρωζώνη δεν είχε τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει.

Το φάρμακο που προτείνει η Μέρκελ είναι ανόητο και ακραίο. Η Ευρωζώνη δεν είναι ριάλιτι, όπου τα μέλη της μπορούν να διώχνουν τον πιο αδύναμο κρίκο, σπρώχνοντάς τον στον οικονομικό Αρμαγεδδώνα. Επιπλέον, αν η Ελλάδα υιοθετήσει και άλλα μέτρα δημοσιονομικού χαρακτήρα, τότε θα προκληθεί αναμφίβολα κοινωνική έκρηξη, που θα θέσει όλα τα άλλα ζητήματα σε δεύτερη μοίρα.

Τα προβλήματα της Ελλάδας ήταν μία ευκαιρία για την Ε. Ε. να αναπτύξει τόσο τους θεσμούς όσο και την αλληλεγγύη της. Η ευρωπαϊκή ενότητα άλλωστε βασίστηκε τόσο στην οικονομική ανάγκη όσο και σε ένα πολιτικό ιδεώδες. Καθ’ όλη τη διάρκεια της περασμένης δεκαετίας, η Ε. Ε. πέρασε περίοδο ομφαλοσκόπησης. Η σημερινή κρίση τής δίνει τη δυνατότητα να ξεφύγει από αυτόν τον φαύλο κύκλο και να αναδείξει τα ισχυρά σημεία της Ευρώπης. Εξάλλου, πολλοί Ελληνες υποστηρίζουν τη φεντεραλιστική προοπτική της Ε. Ε.

Ωστόσο, το ιδεώδες της ευρωπαϊκής ενότητας υπονομεύεται από τη διάκριση ανάμεσα σε «καλούς» και «κακούς» Ευρωπαίους. Και η Ελλάδα παραμένει ένα παράδοξο: ο λαός της ενστερνίζεται τα ευρωπαϊκά ιδανικά, τα οποία όμως δεν μπορούν να εφαρμοστούν λόγω της δημοσιονομικής απειθαρχίας και της διοικητικής ανεπάρκειας που ταλανίζουν τη χώρα. Προς το παρόν, ας ελπίσουμε ότι ο Σαρκοζί θα κερδίσει τη Μέρκελ. Λέτε να δούμε την ολική επαναφορά της Γαλλίας;

* Ο Kevin Featherstone είναι καθηγητής στο London School of Economics, όπου διευθύνει το Ελληνικό Παρατηρητήριο.
http://www.anixneuseis.gr/?p=5827